Inicjatywa bez inicjatywy

Nie lubię inicjatywy w walkach. Nie lubię tego tradycyjnego, zrytualizowanego powtarzania kolejek. Ja, ty, on, ona i znowu ja. Wciąż na nowo atak, obrona, atak, obrona, atak, obrona, atak… Nawet przy najżywszych opisach, ta sztywna rama, na której zostają rozpięte, wprowadza pewną powtarzalność, nudę. Wiem, kiedy będzie moja kolej, mogę na chwilę zerknąć do komórki, poczytać podręcznik, pójść zrobić herbatę. Teraz działają inni, mi nic do tego.

Oczywiście powyższy opis jest nieco przejaskrawiony. Zdaję sobie sprawę, że są zasady pozwalające przełamywać ten schemat – reakcje, pomoc innej postaci, przeszkodzenie w akcji itd. Jednak radzą sobie one z problemem tylko częściowo. Głównym zgrzytem są wywodzące się z planszówek i gier wojennych tury.

Rozumiem, że ich zadaniem jest zapewnienie sprawiedliwego podziału „czasu antenowego” między graczy. Co oczywiście i tak jest złudne, bo jedna osoba będzie długo i skomplikowanie opisywać swoje akcje, a druga ledwie rzuci kostką i powie: „Trafiłem” lub „Pudło”. Drugim powodem jest swoiście rozumiany realizm. Czas płynie dla każdego tak samo. Każdy może coś zrobić w swoich sześciu, dziesięciu sekundach, minucie czy ile tam trwa w danej mechanice runda walki. Po to mamy zasady Szoku, oszołomienia, zaskoczenia itd., żeby wskazywać, kiedy ktoś traci swoją kolejkę i ze swoją akcją musi poczekać. Jeszcze innym uzasadnieniem, jest możliwość różnicowania liczby ataków – czteroręka małpa wyprowadzi więcej ataków niż kusznik, który musi przeładować swoją broń. Moim zdaniem jest to o tyle słabe, że w ogóle odzwierciedlanie w mechanice każdego ciosu niepotrzebnie komplikuje rozgrywkę, wydłużając koszmarnie rozstrzygnięcie konfliktu.

Początki mojego grania w rpg wiążą się z AD&D pierwszej i drugiej edycji. Rzucaliśmy na inicjatywę w każdej rundzie, indywidualnie, uwzględniając modyfikatory z opóźnienia broni, gdy było to wymagane. Odzwierciedlało to chaos bitwy, pewną nieprzewidywalność co się kiedy wydarzy, np. czy zdążę rzucić czar zanim dopadnie mnie szarżujący minotaur. Niestety znacząco wydłużało to czas rozgrywania walki, a pilnowanie kolejności akcji nie było sprawą banalną (tutaj pomysł z Savage Worlds z inicjatywą określaną przez rozdane karty trochę pomaga – można rzucić okiem na karty i wiedzieć, kto jest po kim). Nic więc dziwnego, że ostatnie edycje odeszły od tego rozwiązania i raz ustalona inicjatywa na ogół obowiązuje do końca starcia.

Rezygnacja z inicjatywy jest jednym z odważniejszych rozwiązań w Dungeon World (no i oczywiście wcześniej w Apocalypse World – ale tam walki w ogóle mają inne znaczenie). Dużo osób dowiadując się o tej zasadzie bardzo się dziwi. Jak to? Jak to możliwe? Bez inicjatywy? Jak można w ogóle tak grać?

Ano można. Trzeba się trochę przestawić i przyzwyczaić, ale potem, przynajmniej ja tak mam, to tradycyjnie pojmowana kolejność ataków wydaje się kuriozum. Obecnie nawet prowadząc 13th Age (gdzie inicjatywę, jak to w d20, ustala się raz na początku walki) rozmyślnie nie zawsze pilnuję, żeby gracze za każdym razem działali w ustalonej odgórnie kolejności.

Gdy nie rzucamy na inicjatywę, kolejność akcji bardziej naturalnie wypływa z ustalonej wspólnie fikcji, z tego kto jest stroną aktywną, a kto przechodzi do defensywy. Jeśli nie masz pomysłu, co masz zrobić, możesz chwilę poczekać na dogodny moment. Jeśli rozwój sytuacji do czegoś cię inspiruje, możesz to zadeklarować bez konieczności czekania aż ruszą się inni. Owszem, wzrasta tu odpowiedzialność MG, żeby moderować deklaracje graczy – temperować tych, którzy się przekrzykują, zachęcać bardziej nieśmiałych (spokojniejszych?), dbać o to, żeby w przeciągu całej sceny ostatecznie każdy miał swoje pięć minut i szansę na przyczynienie się do zwycięstwa (lub porażki ;)

Takie podejście nadaje scenom walki więcej dynamiki, pozwala na płynniejsze prowadzenie akcji. Żaden z graczy nie może sobie „odpuścić”. Zadaniem MG jest angażowanie postaci, które stoją z boku. Np. odepchnięty przez wojownika przeciwnik wpada na przemykającego się ukradkiem złodzieja. Gracze muszą zareagować, przyjść sobie z pomocą, uciec lub walczyć. Naprawdę jest dużo ciekawiej. Spróbujcie.